Η ετυμηγορία – ορόσημο
Το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αθήνας έκρινε ομόφωνα ένοχο τον Πέτρο Φιλιππίδη για δύο απόπειρες βιασμού – στο καμαρίνι του Θεάτρου «Μουσούρη» το 2010 και μέσα στο αυτοκίνητό του το 2014 – επιβάλλοντάς του ποινή φυλάκισης τριών ετών, εξαγοράσιμη με τριετή αναστολή. Κανένα ελαφρυντικό δεν αναγνωρίστηκε, όμως ο καταδικασθείς παραμένει ελεύθερος έως την προσφυγή στον Άρειο Πάγο. Στο άκουσμα της απόφασης οι δύο γυναίκες ξέσπασαν σε λυγμούς, δηλώνοντας «δικαιωμένες» για τον πολυετή τους αγώνα.
Τι σημαίνει (και τι δεν σημαίνει) η ποινή
Η καταδίκη, έστω και με αναστολή, στέλνει σαφές μήνυμα ότι η κατάχρηση εξουσίας και η έμφυλη βία στον χώρο του θεάτρου – και όχι μόνο – δεν μένουν στο απυρόβλητο. Ωστόσο, η μικρή ποινή υπενθυμίζει πόσο στενό παραμένει το θεσμικό «κοστούμι» για τα έμφυλα εγκλήματα στην Ελλάδα:
- Καθυστερημένη δικαιοσύνη – πέντε χρόνια έρευνας, εξήντα συνεδριάσεις· η δικαίωση δεν πρέπει να φτάνει στα όρια της εξουθένωσης των θυμάτων.
- Αναστολή αντί εγκλεισμού – οι επιζώσες βλέπουν τον θύτη εκτός φυλακής, γεγονός που εντείνει την αίσθηση ατιμωρησίας.
- Αποδεικτικό βάρος – παρότι ο εισαγγελέας εισηγήθηκε αθώωση λόγω «αντιφάσεων», το δικαστήριο πείσθηκε από «το σπασμένο τείχος της σιωπής», κυρίως χάρη στο κίνημα #MeToo.
Η δύναμη των μαρτυριών
Οι περιγραφές των δύο ηθοποιών για κλειδωμένες πόρτες, επαγγελματικούς εκβιασμούς και σεξουαλική βία, φωτίζουν έναν εργασιακό μικρόκοσμο όπου «ο πρωταγωνιστής είναι αυτοκράτορας» και η καταγγέλλουσα κινδυνεύει να στιγματιστεί ως «προβληματική». Το ότι κράτησαν χρόνια τις ιστορίες τους κρυφές δεν μειώνει την αξιοπιστία τους – επιβεβαιώνει πόσο δύσκολο είναι να φωνάξεις «βιάστηκα» σε μία βιομηχανία που ευνοεί τη συνενοχή.
Απόφαση – σταθμός για το ελληνικό #MeToo
Η δικαστική αναγνώριση της ενοχής, μετά από αθώωση για βιασμό σε πρώτο βαθμό, εμπεδώνει δύο κομβικές αρχές:
- Η συναίνεση δεν προεξοφλείται λόγω ιεραρχίας ή «καλής φήμης» καλλιτέχνη.
- Η δημόσια πίεση – social media, συνδικαλιστικοί φορείς, γυναικείες οργανώσεις – μπορεί να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο βίωμα και τη δικαιική απόδειξη.
Παράλληλα, η ήπια ποινή καθιστά επιτακτική τη μεταρρύθμιση του ΠΚ, ώστε οι απόπειρες βιασμού να μη θεωρούνται «αδικήματα χαμηλού ρίσκου»· να υπάρξουν κατώτατα πλαίσια φυλάκισης που αντανακλούν τη βαρύτητα της έμφυλης βίας.
Ο δρόμος μπροστά – τι οφείλει η Πολιτεία στις γυναίκες
- Ενίσχυση των γραμμών καταγγελιών με ανώνυμες διαδικασίες και ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
- Υποχρεωτική εκπαίδευση κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης σε σχολές θεάτρου, ΜΜΕ και πολιτιστικούς χώρους.
- Γρήγορες διαδικασίες για έμφυλα εγκλήματα – ειδικές έδρες, αυξημένα δικαιώματα στην πολιτική αγωγή.
- Θεσμοθέτηση κωδίκων δεοντολογίας στα καλλιτεχνικά σωματεία με ρήτρες αποβολής για δράστες έμφυλης βίας.
Γιατί πρέπει να μείνουμε δυνατές (και δυνατοί)
Η υπόθεση Φιλιππίδη δεν τελειώνει με την καταδίκη· αρχίζει με το κραυγαλέο ερώτημα: ποιοι μηχανισμοί θα αποτρέψουν τον επόμενο θύτη να θεωρεί ότι έχει «το δικαίωμα να δοκιμάσει»; Ας κρατήσουμε ζωντανή την αλληλεγγύη: κάθε φορά που μία γυναίκα τολμά να μιλήσει, τραυματίζεται λιγότερο η επόμενη.
Η δικαιοσύνη μπορεί να αργεί∙ ο συλλογικός μας αγώνας, όμως, δεν δικαιούται να καθυστερεί.
